In de media

‘Stadsverwarming mag pas de allerlaatste optie zijn’

Energie-overheid_logoAan stadsverwarming zijn hoge kosten verbonden en bewoners hebben geen vrije keuze in aansluiting. Amsterdam kent één uitzondering: woon-werkgemeenschap Nautilus. Zij wilden hun energievoorziening zelf bepalen en ontwikkelden een duurzamere variant.

Cas Bool, een van de bestuursleden van stichting Nautilus, voerde anderhalf jaar strijd met de gemeente om een uitzonderingspositie voor zijn zelfbouwproject binnen te slepen. Om de stadsverwarming in Amsterdam betaalbaar te houden, worden zelfbouwers bij de uitgifte van erfpacht, waarmee je het recht op bouwen verwerft, contractueel verplicht zich aan te sluiten op het bestaande warmtenet dat wordt geleverd door Nuon.

‘De gemeente dekt de businesscase van Nuon af: zij rekenen commerciële tarieven, maar hebben geen bedrijfsrisico’, vertelt Bool. ‘Ik vind dat problematisch, want een vrije markt hangt prijs af van risico’s. Nu is er geen relatie tussen risico en winst.’

Gratis energie
De 42 zelfbouwers moesten ieder 6.000 euro aansluitkosten betalen plus een bedrag van 470 euro aan vastrecht: het recht om aangesloten te zijn. De bewoners zouden het eerste jaar collectief 272.000 euro kwijt zijn aan investeringen in het warmtenet met een jaarlijks terugkerende vastrechtrekening van 20.000 euro. ‘Het was dus financieel interessant een eigen installatie te bouwen.’

Voor het maken van die duurzamere installatie sloot de stichting bij de gemeente onder voorwaarden een lening af van een kwart miljoen die ze in tien jaar moet afbetalen. ‘Inclusief rente en afbetaling zijn we vanaf dag 1 al goedkoper uit dan bij warmtelevering via stadsverwarming. Over tien jaar hebben we gratis energie, zijn we zelfvoorzienend.’

Recht op ontheffing
Tijdens de strijd tegen de gemeente liet de stichting een rapport maken door adviesbureau CE Delft, waaruit bleek dat zij met hun installatie een 60 procent lagere CO2-uitstoot hadden dan het warmtenet van Westpoort Warmte, de joint venture van Nuon en de gemeente Amsterdam. Een goed argument, zeker in het licht van het bestaande recht op ontheffing bij een beter milieurendement. Maar zo gemakkelijk lieten de Amsterdamse ambtenaren de zelfbouwers niet wegkomen. Ze weigerden het grondconctract aan te passen.

‘We zaten iedere drie weken bij het grondbedrijf en overlegde heel veel juridische argumenten voor een ontheffing. Het grondbedrijf zag het tijdens de crisis wel zitten in zelfbouwers, maar de ambtenaren gaven nul op het rekest.’

Politieke lobby
De ambtelijke weg liep dood, dus besloot Bool de politieke weg te bewandelen. Met een zelfgeschreven motie ging hij langs de verschillende gemeenteraadsfracties om te vragen of ze daarmee in konden stemmen. ‘Het bleek nodig een politieke lobby te starten, een paar keer herschrijven en toen bleek een ruime meerderheid voor. Wij waren blij, maar het is eigenlijk absurd dat je die politieke weg moet aflopen om dit voor elkaar te krijgen.’

Andere zelfbouwers na Nautilus die ook een dergelijk contract hadden getekend, komen namelijk niet door deze “jungle”. Bool: ‘De kans is klein. Weinig mensen zullen er anderhalf jaar onderhandelen voor over hebben. De ambtenaren zijn niet dienstbaar aan de burger, maar aan de wethouder. Die heeft nu eenmaal een contract met Nuon en te maken met conflicterende belangen. Hij kiest daarom voor zo min mogelijk CO2-uitstoot en zo veel mogelijk rendement, en dan kom je uit op het warmtenet.’

Vergelijking met dijken
In het Parool noemde expert Cor Leguijt van CE Adviesbureau eind oktober de uitzonderingspositie van Nautilus terecht. Tegelijkertijd zei hij dat we de collectieve weg niet te snel moeten verlaten. ‘Vergelijk het met de financiering van onze dijken, waar we met zijn allen aan meebetalen, want iedereen zijn eigen terp is onmogelijk en veel duurder.’

Bool kent de vergelijking tussen dijken en warmtenetten en vindt een warmtenet ook van algemeen nut. ‘De waterschappen zijn onze oudste vertegenwoordiging en daar is wel veel inspraak. Ik vind het prima als warmtenetten in overheidshanden komen en dan ook democratisch worden beheerd, maar dat is niet aan de orde.’ Ook wijst hij erop dat de eerste dijken werden aangelegd door pioniers. ‘Geef innovatie daarom een kans. Als je dat niet doet, snijdt je alle nieuwe initiatieven af.’
Flexibel decentraal warmtenet

Zelf gelooft Bool meer in een flexibel, decentraal warmtenet in plaats van de huidige “lock-in”. ‘Nu is het traject bij aanvang al op een point of no return’, legt Bool uit. ‘Alle straten moeten open, het gaat om gigantische investeringen die je alleen over tientallen jaren terugverdient en waarbij je vasthoudt aan fossiele verbrandingsovens. In mijn optiek kun je beter bij elk nieuw huizenblok leren van de aanleg van het vorige en zo meteen nieuwe kennis toepassen. Stadsverwarming mag pas de allerlaatste optie zijn. Nadeel daarvan is onder meer het fijnmazige buizenstelsel, waardoor je meer warmte verliest. Bij het transport gaat ongeveer 30 procent van de warmte verloren.’

Ook is een warmtenet volgens Bool thermisch inefficiënt, omdat het uitgaat van een temperatuur van 90 graden. ‘Voor vloerverwarming is 30 graden genoeg. Met onze installatie krijgen we dat wel voor elkaar.’

Green Deal
Na zijn Warmtevisie komt Minister Kamp dit jaar ook met een nieuwe regeling voor warmtelevering, meldde hij de Kamer afgelopen week. Naast stimulering van rest- en duurzame warmte krijgen kleinschalige duurzame warmteopties een subsidie van 70 miljoen euro. In de evaluatie van de Warmtewet zal het kabinet ook kijken naar financiering van warmte-infrastructuur en het speelveld voor verschillende warmtebronnen.

Het Rijk ondersteunt ontwikkeling van concrete warmteprojecten in de regio met onder meer de Green Deal-aanpak. In november nog ondertekenden 26 partijen de Green Deal voor een groot regionaal warmtenet in de metropoolregio Amsterdam. Dit open warmtenetwerk zou 400.000 woningen van warmte kunnen voorzien. Het netwerk zou naast de industriële restwarmte ook open staan voor andere, kleine producenten van restwarmte. Maar Bool ziet het niet gebeuren dat particulieren zo kunnen bijdragen. ‘De waarde van warmte zit in de temperatuur. Die is bij iedereen anders. Je krijgt dan te maken met schommelingen van temperatuur. Het lijkt me technisch erg complex dat een consument bij een warmtenet met industriële restwarmte ook producent kan worden. Ik denk dat alleen de industriële spelers er baat bij hebben.’

Bron: Energie Overheid

Amsterdams wooncomplex kiest voor eigen warmteconcept – Cobouw 6 januari 2015

Cobouw_nautilus

Een gesloten warmte-koudeopslagsysteem met 28 bronnen, 166 vierkante meter zonnepanelen en 93 vierkante meter zonneboilers. Met dit pakket aan duurzame maatregelen heeft CPO-stichting Nautilus de gemeente Amsterdam na moeizame onderhandelingen zover gekregen om af te zien van de verplichte afname van warm water van de stadsverwarming op het Zeeburgereiland.

De eerste paal gaat morgen de grond in van wooncomplex Nautilus, een project dat op meerdere fronten opzienbarend te noemen is. Het heeft als een van de weinige particuliere initiatieven gebruik gemaakt van de MGE-regeling van de gemeente Amsterdam, waarmee ontwikkelaars of corporaties tegen een sociale grondprijs woningen ontwikkelen en deze met een korting aanbieden aan de doelgroep van de regeling.

Het is ook het enige project op het Zeeburgereiland dat zich niet hoeft aan te sluiten op de stadsverwarming die de restwarmte van Centrale Diemen verspreidt. “We hebben hier eindeloos voor gelobbyd bij gemeenteraadsleden die uiteindelijk voor de ontheffing hebben gestemd”, vertelt bestuurslid Cas Bool van de stichting die verantwoordelijk was voor de eerste fase van het collectief particulier opdrachtgeverschap van Nautilus. “Maar helaas heeft het niet gewerkt als jurisprudentie. We krijgen bijna wekelijks telefoontjes van toekomstige bewoners van Zeeburgereiland die ook van deze verplichting af willen, maar bij hen houdt de gemeente voet bij stuk.”

De Diemercentrale is een gasgestookte elektriciteitscentrale die vroeger in bezit was van de gemeente Amsterdam en nu van Nuon is. De centrale verkoopt haar restwarmte in de vorm van stadsverwarming. De gemeente Amsterdam, die een commercieel belang heeft in de joint venture Westpoort Warmte, dat de opbrengsten van deze verkoop opstrijkt, heeft afname van het warme water verplicht bij nieuwbouw in verschillende Amsterdamse wijken.

Het argument daarbij luidt dat stadsverwarming alleen rendabel te maken is als iedereen meedoet. De praktijk leert echter dat dit lang niet altijd klopt: stadsverwarming is, ook als iedereen meedoet, bovengemiddeld duur. ‘Een eenvoudige schatting voor de financiële schade die de Nederlandse huishoudens met stadswarmte door de te hoge tarieven lijden, is dat zij over de laatste tien jaar 600 miljoen tot 1,7 miljard euro te veel voor hun warmte hebben betaald’, zo stelde vereniging Eigen Huis 12 november in een brief aan de Tweede Kamer. Als gevolg hiervan is half december de Warmtewet aangenomen, die stelt dat stadsverwarming niet meer mag kosten dan andere warmwatervoorzieningen. “Wij zouden afhankelijk van de ontwikkeling van de gasprijs in twintig jaar tussen de 7 ton en 1 miljoen euro te veel betalen, vergeleken met de investering in een eigen klimaatinstallatie”, aldus Bool.

“Bovendien, de investering in een netwerk voor stadsverwarming is zo groot, die heb je pas na tientallen jaren terugverdiend. Maar je weet helemaal niet of er op een dergelijke termijn nog elektriciteitscentrales nodig zijn. Er is een energietransitie aan de gang. En die gaat best snel. Het is bij een vergaand proces van decentralisatie in onze ogen héél vreemd om je op dit moment te verbinden aan een manier van energie opwekken die eigenlijk al niet meer van deze tijd is.”

Ondergrondse leidingen

De investering is zo groot, omdat stadsverwarming tot de burger komt via een netwerk van ondergrondse leidingen. Dat dient uitsluitend dit doel en wordt nergens anders voor gebruikt. Daarom betaalt de afnemer niet alleen voor het warme water – in feite een afvalproduct van de elektriciteitsopwekking – maar ook 6000 euro per wooneenheid voor aansluiting op het netwerk. “In ons geval komt dat neer op 250.000 euro. Dat besteden we liever aan een duurzaam systeem waarin we ten eerste meer vertrouwen hebben uit het oogpunt van milieu en toekomstbestendigheid en dat ons ten tweede na verloop van tijd ‘gratis’ energie oplevert.”

Fore Installatie Adviseurs bedacht de Nautilus met een systeem met warmte-koudeopslag (WKO) in de bodem, zonneboilers en zonnepanelen. De zonneboilers leveren het warme tapwater, de zonnepanelen de elektriciteit voor de warmtepomen en een deel van de collectieve voorzieningen (ganglicht enzovoorts) en de WKO het warme water voor de vloerverwarming.

Directeur Frank Homan van het bedrijf: “Voor de vloerverwarming hebben wij de vloerverwarmingsbuis van MB-buis geadviseerd, dat met de Duitse fabrikant Multi Beton een vloerverwarmingsconcept heeft ontwikkeld dat zorgt dat de juiste hoeveelheid warmte op de juiste plek komt. Dat regelt het bedrijf bijvoorbeeld door de buizen dichter te leggen bij de buitengevels en onder de ramen, maar ook door een optimale plaatsing van aanvoer- en retourleidingen. Dit wordt berekend in een computersysteem en maakt dat de woning gelijkmatig – en daarmee zuiniger – wordt verwarmd en het wooncomfort verbetert.”

Sociale koopwoningen

‘Een nieuw soort sociale koopwoningen’. Zo omschrijft stichtingsbestuurder Cas Bool woon-werkgebouw Nautilus, dat onder Collectief Particulier Opdrachtgeverschap tot stand komt. Het streven was een woon-werkgebouw met 43 eenheden rond een collectief hart, die per 100 vierkante meter niet meer kosten dan 192.000 euro. De stichting heeft daarvoor gebruik kunnen maken van de MGE-regeling van de gemeente Amsterdam, die grond ook aan particuliere eigenaren ter beschikking stelde voor de erfpachtprijs voor sociale woningbouwverenigingen, mits die particuliere eigenaren ook voor een specifieke doelgroep zouden bouwen.

Projectgegevens

Opdrachtgever: CPO Nautilus
Architect: Hein de Haan, Amsterdam
Adviseur Grondbelang: Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij
Aannemer: Vink Bouw, Nieuwkoop
Installatieadviseur: Fore Installatieadviseurs, Sassenheim

Bron: artikel in Cobouw

Waarom is er zo veel argwaan over stadsverwarming?

De kritiek op stadsverwarming is niet mals en uit zich in andere steden veel snediger dan in Amsterdam. In diverse steden in Nederlandland heeft dat tot rechtzaken geleid. Voor een overzicht van landelijke rechtzaken klik hier.

Ondank het ‘Niet Meer Dan Anders Principe’ blijven energieproducenten door de monopolie op warmtelevering teveel kosten in rekening te brengen. Sinds de Warmtewet van vorig jaar mag het tarief niet hoger zijn dan van gas, maar hoe dat wordt vastgesteld blijft omstreden. Volgens Vereniging Eigen Huis betalen huishoudens met stadsverwarming per jaar honderd tot 275 euro meer dan huishoudens met een gasaansluiting. Over de afgelopen tien jaar is dat gezamenlijk 600 miljoen tot 1,7 miljard euro te veel betaald voor de levering van warmte.

Het Parool publiceerde recent een optimistisch stuk over stadsverwarming. Daarin ook aandacht voor de onheffing van Nautilus op de verplichte aansluiting op stadsverwarming. Helaas worden relatief weinig inhoudelijke argumenten van critici aangehaald, behalve de constatering dat ‘De verhalen dat consumenten ermee op kosten worden gejaagd, hardnekkig zijn.’ Parool over het warmtenet, 30 oktober 2015

 

Warmtepomp in plaats van stadsverwarming – Vakblad warmtepompen Sept 2015

Warmtepomp in plaats van stadsverwarming

Hoe realiseer je een nog grotere CO2-reductie ten opzichte van stadsverwarming? Met een slim ontwerp met warmtepompen, zonnecollectoren en pv-panelen. Het appartementencomplex Nautilus in Amsterdam krijgt een zeer duurzaam karakter doordat het 60 procent minder CO2 uitstoot dan met een aansluiting op stadsverwarming.

Lees het hele artikel hier: Nautilus – Vakblad warmtepompen september 2015

zie ook het artikel in Cobouw

 

Start bouw woonwerkgemeenschap Nautilus: eerste paal de grond in – 6 januari 2014

In november werd gestart met boringen voor de warmte-koude opslag

6 januari – oost-online.nl

ZEEBURGEREILAND – In november is op het Zeeburgereiland gestart met grondboringen voor de warmte koude opslag voor woonwerkgemeenschap Nautilus. Op 7 januari is er een nieuw hoogtepunt voor de mensen die straks in Nautilus gaan wonen en werken. Dan gaat de eerste paal van het collectief zelfbouwproject de grond in. Het is een bijzonder gebouw waarbij er grote aandacht is voor betaalbaarheid, gemeenschappelijkheid en duurzaamheid.

Nautilus is een concreet voorbeeld van mensen die zich organiseren om een gemeenschappelijke behoefte te realiseren: betaalbaar wonen in Amsterdam. Omdat woningbouw en vrije markt momenteel weinig in deze behoefte voorzien, hebben de deelnemers aan Nautilus zelf het heft in handen genomen. ‘Hoewel ze hierbij regelmatig tegen inflexibele overheidskaders zijn aangelopen, is de bouw nu een feit’, zegt Coen Vaessen, die nu nog in de Transvaalbuurt woont. ” Nautilus is nu al een geslaagd voorbeeld van de door de overheid zo gewenste participatiesamenleving.’

Gemeenschappelijkheid

Het pand wordt geen ‘jaren zeventig woongroep waarin iedereen alles met elkaar deelt’. Ieder gezin heeft een eigen woning. ‘Maar gemeenschappelijkheid is wel een kernwaarde’, legt Coen Vaessen uit, ‘Er komen gemeenschappelijke voorzieningen, die gezamenlijk beheerd en gebruikt worden, zoals een theaterzaal, een kinderatelier, een jongerenruimte, een binnentuin, een logeerkamer, een dakterras en een café met tentoonstellingsruimte. We zullen allerlei activiteiten samen organiseren, zoals concerten, tentoonstellingen en een ouderparticipatiecrèche.’

Eigen klimaatinstallatie

De energie voor Nautilus komt uit een eigen klimaatinstallatie,die bestaat uit zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen en ondergrondse warmteopslag. ‘Na een lange juridische strijd met NUON hebben wij van de gemeente ontheffing gekregen van de verplichte aansluiting op stadswarmte, die geldt voor het Zeeburgereiland. Onafhankelijk onderzoek wees namelijk uit dat de klimaatinstallatie van Nautilus 60 procent milieuvriendelijker is dan stadswarmte. Nautilus is daarmee een voorloper in klimaatvriendelijk zelfbouwen.’

Collectief Particulier Opdrachtgeverschap

De deelnemers aan Nautilus komen normaal gesproken niet voor zelfbouw in aanmerking. Het zijn huishoudens met een inkomen van één tot anderhalf keer modaal. En een beperkt aantal huishoudens met een inkomen tot twee keer modaal. Coen Vaessen: ‘Voor die mensen is een koopwoning in Amsterdam zo goed als onbereikbaar. Dat zelfbouw nu toch mogelijk is, komt door de specifieke opzet van het project. De deelnemers organiseren, als collectief, de bouw zelf. Dat heet Collectief Particulier Opdrachtgeverschap, afgekort CPO. Nautilus laat zich waar nodig adviseren door specialisten, maar er zijn geen prijzige projectontwikkelaars bij betrokken. Daarnaast is de gemeente ons tegemoet gekomen met een grondprijs die onder de reguliere marktwaarde van zelfbouwkavels ligt. Wellicht kan deze manier van zelfbouw navolging krijgen en bijdragen aan de heropleving van de woningmarkt.’

Bouw dit najaar van start – Oost online 05 juli 2014

Bouw van de woonwerkgemeenschap op Zeeburgereiland dit najaar van start 05 juli 2014

Nautilus Zeeburgereiland

WONEN – Het is nu zeker, de eerste paal van Nautilus, de woonwerkgemeenschap op het Zeeburgereiland, gaat dit najaar van start. De toekomstige bewoners en Vink Bouw ondertekenden in Magnetico een samenwerkingsovereenkomst. De eerste paal gaat dit najaar de grond in op kavel 28 van het Zeeburgereiland. Nautilus is een initiatief van bewoners die zichzelf organiseren om iets te realiseren dat voorziet in een gemeenschappelijke behoefte: betaalbare woningen. Woningbouwverenigingen en de vrije markt kunnen momenteel te weinig aan deze behoefte voldoen. Dus hebben de Nautilus deelnemers het heft in eigen hand genomen om gezamenlijk de bouw mogelijk te maken.

 

Het project komt tot stand door middel van collectief particulier opdrachtgeverschap. De deelnemers, als organiseren zelf als collectief. Nautilus laat zich waar nodig adviseren door specialisten, maar er zijn geen prijzige projectontwikkelaars betrokken. Daarnaast is de gemeente Nautilus tegemoet gekomen met een grondprijs die onder de reguliere marktwaarde van zelfbouwkavels ligt. Het is  een mooie manier van zelfbouw die bijdraagt aan de heropleving van de woningmarkt.

Eigen klimaatinstallatie
Nautilus gaat energie genereren uit een eigen klimaatinstallatie, die bestaat uit zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen en warmteopslag in de bodem. Om deze klimaatinstallatie te mogen bouwen, had Nautilus ontheffing nodig van de verplichte aansluiting op stadswarmte, die geldt voor het Zeeburgereiland. NUON heeft erg zijn best gedaan om dit te voorkomen, maar uiteindelijk zonder succes. Nadat, op verzoek van de gemeente, onafhankelijk onderzoek uitwees dat de klimaatinstallatie 60 procent milieuvriendelijker is dan stadwarmte, heeft de gemeente ontheffing verleend. Nautilus is daarmee een voorloper in klimaatvriendelijk zelf bouwen.

Woonwerkgemeenschap anno 2014
Nautilus is geen jaren zeventig woongroep waarin ‘iedereen alles met elkaar deelt’. Ieder gezin heeft een eigen woning. Maar gemeenschappelijkheid is wel een kernwaarde: er komen er gemeenschappelijke voorzieningen, die gezamenlijk beheerd en gebruikt worden: een theaterzaal, een kinderatelier, een jongerenruimte, een binnentuin, een logeerkamer, een dakterras en een café met tentoonstellingsruimte. Ook zullen allerlei activiteiten samen worden georganiseerd, zoals concerten, tentoonstellingen, en een ouderparticipatiecrèche.

Meer info nautilus-amsterdam.nl

Er zijn nog twee woningen beschikbaar.

Nautilus Zeeburgereiland